Kaksı, Balkan coğrafyasına, özellikle de Bulgaristan'a özgü, mayalı hamurdan yapılan, kızartılarak veya fırınlanarak hazırlanan geleneksel bir tatlıdır. Çoğu zaman üzerine pudra şekeri serpilerek servis edilir. Sade tüketilebildiği gibi, çeşitli reçeller, ballar, peynirler veya yoğurtlarla da tüketilebilmektedir.
Kaksının kökenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, Balkan coğrafyasındaki diğer mayalı hamur işleriyle benzerlikler göstermektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgedeki etkileşimiyle birlikte farklı kültürlerin mutfaklarının kaynaşması sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Kaksı, yüzyıllardır Bulgar mutfağının vazgeçilmez bir parçası olmuştur ve özellikle bayramlarda, özel günlerde ve misafir ağırlamalarında sıklıkla hazırlanır.
Kaksı yapımı, mayalı hamurun hazırlanmasıyla başlar. Gerekli malzemeler genellikle un, maya, şeker, tuz, süt veya su ve yağdır. Hamur yoğrulduktan sonra mayalanmaya bırakılır. Mayalanan hamurdan küçük parçalar alınarak şekil verilir. Bu şekiller genellikle yuvarlak, uzun veya örgülü olabilir. Şekil verilen hamurlar kızgın yağda kızartılır veya fırında pişirilir. Pişen kaksılar sıcakken üzerine pudra şekeri serpilerek servis edilir.
Kaksı, yöreye ve aile geleneklerine göre farklı şekillerde hazırlanabilir. En yaygın çeşitleri şunlardır:
Kaksı, Bulgar kültüründe önemli bir yere sahiptir. Özellikle Noel ve Paskalya gibi bayramlarda sıklıkla hazırlanır ve aileler arasında paylaşılır. Misafir ağırlamalarında da ikram edilen geleneksel bir tatlıdır. Kaksı, sadece bir yiyecek olmanın ötesinde, birlik, beraberlik ve paylaşma duygularını simgeler.
Kaksının besin değeri, içerdiği malzemelere ve pişirme yöntemine göre değişiklik gösterir. Genellikle karbonhidrat, yağ ve protein içerir. Kızartma yöntemiyle hazırlanan kaksılar daha yüksek yağ oranına sahipken, fırında pişirilenler daha hafif bir alternatiftir.
Bulgaristan dışında, diğer Balkan ülkelerinde de benzer hamur işleri bulunmaktadır. Ancak, Bulgar kaksısı kendine özgü tadı ve hazırlanışıyla öne çıkar. Son yıllarda, dünya mutfaklarında da popülerleşmeye başlamış ve farklı tariflerle yeniden yorumlanmıştır.
Kaksı, Bulgaristan'ın zengin mutfak kültürünün bir parçası olan, lezzetli ve geleneksel bir tatlıdır. Yüzyıllardır süregelen bu lezzet, hem yerel halk hem de ziyaretçiler tarafından sevilerek tüketilmektedir. Eğer yolunuz Bulgaristan'a düşerse, mutlaka bu lezzetli tatlıyı denemelisiniz.